Lisanın ortaya çıkması ile birlikte, öncelikle dini metinlerin tercümesi ile başlayan süreç çeviri bilimini çağımızın profesyonel hizmet anlayışına taşımıştır.
Çevirinin tarih sayfalarında gezintiye başlamadan önce “Çeviri” kelimesinin anlamına göz gezdirmekte fayda var. Sözlüklere bakarsak “Çeviri-Tercüme” herhangi bir metnin, kitabın, belgenin bir dilden başka bir dile “taşınması” demektir. Bir cümle, kelimesi kelimesine veya yorumlanarak çevrilebilir veya başka bir dile “taşınabilir”. Sadece kelimeler, cümleler değil aynı zamanda anlamın ve stilin de diğer dile taşınması gerekmektedir. Diller ve milletler arasındaki kültür farklılıklarını dikkate aldığınızda ise bu hiç te kolay bir iş değildir.
Çeviri sürecinin temelini yazının keşfedilmesi oluşturmaktadır. Uzun yıllar boyunca insanlar ilk yazılı metinlerin M.Ö. 3500 yıllarında yazıldığına inanmışlardır, bunlar Sümerler’den kalan piktogramlara dayanmaktadırlar, ancak son yıllarda Mısır ve Avrupa’da bulunan yazılı örneklerin M.Ö. 5300 yıllarına kadar geri gittiği tespit edilmiştir. En eski ve ünlü çeviri örnekleri dini yazıların çevirileridir. Bunların içinde en önemlisi Tevrat’ın bilinen en eski Yunanca tercümesidir (Septuagint) ve M.Ö. 247 yılına dayanmaktadır. Bir teoriye göre, bu çeviri 72 çevirmenden oluşan bir delegasyon tarafından gerçekleştirilmiş ve değerlendirilmiştir.
M.Ö. 830’da Bağdat’ta Bayt al-Hikma kurulmuştur. Burası sistematik çeviri için bir enstitü olarak görülmektedir. Buranın yöneticisi, çeviri biliminin en önemli kişiliği olan Abū Zayd Hunayn ibn Ishāq’dır ve aynı zamanda “bilimsel çeviri sanatının kurucusu” olarak da kabul edilmektedir.
Bağdat’ta çeviri ihtiyacı, özellikle matematiksel, astrolojik, astronomik ve aynı zamanda da tıbbi metinlerde çok yüksekti. Bağdat’ın yanı sıra 12. Ve 13. Yüzyıllarda İspanya, Toledo’da kurulan çeviri okulu da önemli bir rol oynamaktaydı. Bu okulda, Arapça’dan tercüme edilen tıbbi metinlerle bilim transferi sağlanmasının yanı sıra pek çok farklı konuda metinler Arapça’dan tercüme edilmekteydi.
Rönesans döneminde, Johannes Gutenberg’in matbaayı bulması ile kitap basımı öne çıkar. Tüm Avrupa’da matbaalar mantar gibi çoğalır, 15.-16. Yüzyılda Avrupa’da aşağı yukarı 27.000 matbaa olduğu düşünülmektedir. Kitapların basımı ile birlikte bilgi transferi kolaylaşır ve çeviriler üzerine ilgi artar. Martin Luther, Rönesans devrinin önemli çevirmen figürlerinden biridir. Kendisinin çevirinin sadece kelimelerin tercümesi değil, asıl kelimelerden çıkan anlamların çevirisi olması gerektiğine dair düşüncesi günümüzün modern çeviri anlayışının da temelini oluşturmaktadır.
Romantizm dönemine kadar çoğunlukla dini yazıların çevirileri yapılırken, o dönem içinde edebi eserlerin çevirileri de yapılmaya başlanmıştır. Bu dönemin en önemli çevirmenlerinden biri olarak öne çıkan Wilhelm Schlegel, özellikle Shakespeare tercümeleri ile tanınmıştır.
20. ve 21. Yüzyıllarda küreselleşme etkili olduğundan dünya çapında bir bilgi transferine ek olarak elverişli ve çok yönlü ekonomik ilişkiler de dünyayı etkilemektedirler. Bunun sonucu olarak çeviri ve tercümeye olan talep oldukça artmıştır. Günümüzde çeviri biliminin merkezinde dini yazıların çevirisi bulunmamaktadır. Çeviri-tercüme işlemi hayatın her alanına nüfus etmiştir; tıbbi, teknik, ekonomik, sanatsal ve kültürel metinlerden boş zamanları değerlendirmek için okunan kitaplara/yazılara kadar uzanmaktadır.
Artan talep üzerine çeviri stili de değişmiştir. Günümüzde çeviri/tercüme yüksek profesyonellik gerektiren bir hizmettir. Merkezinde ise yerelleştirme bulunmaktadır. Burada metinlerin, hedef grubun ülkesindeki kültürel içeriklere de uyarlanması gerekmektedir. Yukarıda önemli bölümlerine kısaca değindiğimiz çevirinin tarihçesinde asıl konu bilgi transferidir. Eskiden kutsal kitaplar tercüme edilirdi, şimdi her türlü metin tercüme edilmekte ve bir kültür transferi oluşmaktadır. Çeviri, iletişimin inanılmayacak kadar büyük önemi olan vurucu bir parçasıdır. Bu nedenle de çoğunlukla bir sanat olarak tanımlanan bu uğraş mümkün olabilen en yüksek seviyede icra edilmelidir.